منتورینگ یک روش آموزشی است که در آن یک فرد با تجربه و مهارت بالا، به عنوان منتور، دانش خود را با یک فرد دیگر به اشتراک می‌گذارد و به او در توسعه مهارت‌هایش کمک میکند. این روش آموزشی به عنوان یکی از روش‌های مؤثر در توسعه حرفه‌ای و شخصی برای افراد در سطوح مختلف استفاده می‌شود.
در منتورینگ، منتور تلاش میکند تا با بهره‌گیری از تجربیات خود، فرد مورد نظر را در مسیر توسعه مهارت و یادگیری خود راهنمایی کند. این راهنمایی شامل ارائه نکات کاربردی، بررسی و فیدبک دادن بر روی پروژه‌های فردی، و همچنین ایجاد فضایی برای بحث و تبادل نظر است.
منتورینگ می‌تواند در سطوح مختلف از جمله توسعه حرفه‌ای، آموزش دانشجویان، توسعه کارآفرینی، توسعه مهارت‌های رهبری و همچنین توسعه شخصی انجام شود. همچنین، در حوزه‌های مختلفی مانند فناوری، مهندسی، مالی، بازاریابی و غیره، منتورینگ مورد استفاده قرار می‌گیرد.
منتورینگ به دلیل ارائه تجربه‌های عملی، ایجاد روابط موثر و مفید، تسهیل یادگیری و توسعه مهارت‌ها، افزایش خودآگاهی و بهبود عملکرد افراد، از مزایای مهم آن به شمار می‌رود. در نتیجه، منتورینگ به عنوان یک روش آموزشی مؤثر در توسعه فردی و سازمانی شناخته شده است.
منتور (mentor) کیست؟
برای منتـور معـادل فارسـی دقيقـی يافت نشده؛ زيرا ايـن كلمـه نـام فـردی اسـت كـه در يكـی از افسانه های يونان قديم به نام "اديسـه" نوشـته‌ی هـومر آمـده است. در اين داستان اودی سيوس هنگام عزيمـت بـه شـهر و جنگ بـا ترويـانز مسـئوليت حفاظـت و پـرورش فرزنـد خـود، تلماكوس را به منتور كه یکی از دوستانش بـود، سـپرد. و از آن پس كلمه منتور به فردی كه مسئوليت پرورش فردی ديگـر را به عهده گيرد، اطلاق شده است. برخی بـرای منتـور واژه هـای مربی، مرشد، راهنما و غيره را ذكر كرده اند، همه این کلمات با این که صحیح‌اند اما معنی کامل واژه منتور و تمام صفات و خصوصیات فرد منتور را نمایان نمیسازد. زيرا منتور يك راهنمايی قابل اعتماد، معلم، مشاور، حامی، مربی و دوستی است كه با اتكا به عقل و تجربيات خود، حمايــت و هــدايت ديگــری را بــه عهــده بگيــرد و در فــرد پرورش گيرنـده بصـيرت، خلاقيـت و ابتکار ايجـاد كـرده و او را بـرای مسئولیت‌های زندگی و فعاليت‌های مشخصی آماده مـی‌سـازد.
بیشتر بخوانید: تفاوت کوچینگ و منتورینگ
منتی (mentee) کیست؟
مِنتی فردی است که از راهنمایی‌ها، توصیه‌ها و پیشنهادات منتور استفاده میکند و راه حل مشکلاتش را از منتور مطالبه میکند. در واقع گروه هدف منتور، منتی (mentee) نامیده می‌شود.
منتور چه وظایفی برعهده دارد؟
یک منتور خوب رابطه صمیمانه‌ای با منتی‌ها برقرار میکند، فعالانه به آنها گوش می‌دهد، نیازهایشان را می‌شناسد، به تصمیم‌گیری آنها کمک میکند و موجب تشویق و ایجاد انگیزه می‌شود؛ همچنین سبب پروراندن ایده‌های منتی شده و در بالفعل کردن آنها، فرد را راهنمایی کرده و موجب پیشرفت‌های حرفه‌ای و شخصی می‌شود.
در ذیل به چند مورد از نقش های منتور در فرایند منتورینگ اشاره شده است:
- منتور، محيطی جهت تبادل باز، گوش دادن فعال به آموزش گيرنده، تشويق به تبادل دو طرفه اطلاعات و اختصاص زمان موثر و کافی ، ايجاد می‌كند.
- منتور مهارت‌ها، علايق و ارزش‌های يادگيرنده را شناسايی می‌كند و انتخاب‌ها را می‌سنجد و در طراحی راهکارها براي دستيابی به اهداف، واضح سازی نيازهای توسعه‌ای و اهداف عملكردی و تقويت رفتارهای موثر كمك می‌كند.
- منتور با فراهم كردن بازخورد به يادگيرنده او را قادر به شناسايی توانايی‌ها و نقاط ضعف خود می‌كند.
- منتور ارتباط يادگيرنده را با افراد مناسبی كه دارای دانش و قدرت برای ارتقاء بيشتر يادگيری و عملكرد يادگيرنده باشند را، فراهم می‌كند.
- منتور يادگيرنده را با فرصت‌های يادگيری تجربی و تكنيك‌های خودش برای موقعيت‌های مختلف آشنا می‌كند.
- يادگيرنده رفتارهای منتور را مشاهده كرده و تقليد می‌كند.
- منتور با فراهم كردن شرايط ايمنی برای يادگيرنده، منجر به ابراز احساسات او می‌گردد و به آنها واكنش نشان می‌دهد.
مزایای استفاده از منتورینگ چیست؟
دنیای امروزی به سرعت در حال تغییر است و افراد در زندگی شخصی و حرفه‌ای خود با موقعیت‌هایی برخورد می‌کنند که شایستگی‌های بیشتری لازم دارند تا به عملکرد حداکثری برسند. از طرف دیگر صرف آموزش‌هایی که افراد می‌بینند، شایستگی‌های لازم را برای احراز توانمندی‌ها و مهارت‌ها به آنها نمی‌دهد و در مواقع کاربرد و عمل در به کارگیری مطالب آموخته شده مشکل دارند.
منتورها دانش خود را که پس از سال‌ها تجربه به دست آورده‌اند در اختیار منتی‌ها قرار می‌دهند. آنها دارای ارتباطات، رهنمون‌ها و توصیه‌هایی هستند که معمولاً سال‌ها طول می‌کشد تا یک فرد تازه‌کار چنین قابلیت‌هایی را کسب کند که آن هم نیازمند تجربیات و شکست‌های فراوان است.
یک منتور می‌تواند از بسیاری موانع جلوگیری کند، راه‌هایی برای پیشرفت سریع شغلی را ارائه کند و الگوی منتی باشد. منتی با کمک او می‌تواند به دانش و بینشی فراتر از تجربیات خود دست پیدا کند. یک منتور خوب می‌تواند به منبعی تبدیل شود که در بلند مدت، بارها به او رجوع شود. منتورها الهام‌بخش هستند، از احتمالات پرده برمی‌دارند و بهترین راهکارها را براي رسیدن به اهداف نشان می‌دهند.
فرآیند منتورینگ غالباً به عنوان یک راهکار افزایش آموزش، انتظارات برای پیشرفت شغلی و تشویق به توسعه حرفه‌ای و شخصی شناخته می‌گردد. منتورینگ باعث یادگیری ، یادداری، کسب مهارت و تبحر و ارتقای شایستگی منتی می شود.
استفاده از منتورینگ برای افراد و سازمان‌ها مزایای زیادی دارد. در زیر به برخی از مزایای استفاده از منتورینگ اشاره می‌کنیم:
- تسهیل یادگیری: یکی از بزرگترین مزایای منتورینگ، تسهیل یادگیری و توسعه مهارت‌ها است. با دستیابی به تجربیات عملی و نکات کاربردی، فرد می‌تواند به سرعت مهارت‌های خود را بهبود داده و به دانش و توانایی‌های خود افزوده و بر آنها کار کند.
- ایجاد روابط موثر: در منتورینگ، فرد با یک منتور مجرب و با تجربه همکاری میکند که باعث ایجاد یک رابطه موثر و مفید برای دو طرف می‌شود. این رابطه می‌تواند در آینده برای فرد در دسترس بودن منبعی ارزشمند برای پرسیدن سوالات و دریافت راهنمایی باشد.
- ارتقاء عملکرد: منتورینگ به فرد اجازه می‌دهد تا به تجربیات و نکات کاربردی دسترسی داشته باشد و عملکرد خود را بهبود دهد. همچنین با تسهیل روند یادگیری و توسعه مهارت‌ها، فرد قادر خواهد بود بهبودات مثبت در عملکرد خود را ایجاد کند.
- افزایش خودآگاهی: منتورینگ به فرد کمک میکند تا بهتر درک کند که در کدام حوزه مهارت‌های خود را باید بهبود دهد و از کجا باید شروع کند. این به فرد کمک میکند تا برای رسیدن به اهداف خود از دستورالعمل‌های دقیق و مشخص استفاده کند.
در چه حوزه هایی از منتورینگ استفاده می شود؟
منتورینگ به عنوان یکی از مهمترین روش‌های توسعه فردی، به ویژه برای افراد تازه کار، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حوزه‌های مختلفی که فرد نیاز به راهنمایی و دستورالعمل‌هایی جهت توسعه و بهبود مهارت‌هایش دارد، منتورینگ به عنوان یک عنصر کلیدی به شمار می‌رود.
با توجه به اینکه آموزش هایی که فرد دریافت میکند، نمی‌تواند تمامی جوانب کار و تجربیات عملی را پوشش دهد، در نتیجه فاصله بین آموزش و عملکرد فرد بیشتر شده و به همین دلیل، نیاز به داشتن یک منتور جهت راهنمایی و توسعه مهارت‌ها و بهبود عملکرد، بسیار احساس می‌شود.
در زیر به برخی از حوزه‌هایی که منتورینگ به عنوان یکی از روش‌های مؤثر و موثر در آنها به کار می‌رود، اشاره می‌کنیم:
- توسعه حرفه‌ای: در حوزه‌های مختلفی مانند مهندسی، حقوق، پزشکی، حسابداری و غیره، منتورینگ به عنوان یک روش آموزشی بسیار مؤثر است. با دسترسی به تجربیات و نکات کاربردی منتور، فرد می‌تواند مهارت‌های خود را بهبود داده و به رشد حرفه‌ای خود ادامه دهد.
- آموزش دانشجویان: در حوزه آموزش دانشگاهی، منتورینگ به عنوان یک روش مؤثر در توسعه دانشجویان و بهبود عملکرد آنها به کار می‌رود. منتور می‌تواند با ارائه نکات کاربردی و فیدبک‌های سازنده به دانشجویان، در یادگیری و پیشرفت آنها کمک کند.
- توسعه کارآفرینی: در حوزه کارآفرینی و شروع کسب و کار، منتورینگ به عنوان یکی از روش‌های مؤثر برای توسعه کسب و کار و بهبود عملکرد کارآفرین استفاده می‌شود. منتور می‌تواند با ارائه تجربیات خود، راهنمایی و فیدبک دادن به کارآفرینان، آنها را در رشد کسب و کارشان یاری کند.
- توسعه مهارت‌های رهبری: در حوزه رهبری و مدیریت، منتورینگ به عنوان یکی از روش‌های مؤثر برای توسعه مهارت‌های رهبری و بهبود عملکرد رهبران، مورد استفاده قرار می‌گیرد. منتور می‌تواند با ارائه تجربیات خود، راهنمایی و فیدبک دادن به رهبران، آنها را در توسعه مهارت‌های رهبری، مدیریت و هدایت گروهشان یاری کند.
- توسعه مهارت‌های ارتباطی: در حوزه ارتباطات، منتورینگ به عنوان یکی از روش‌های مؤثر برای توسعه مهارت‌های ارتباطی مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرد با دسترسی به تجربیات و نکات کاربردی منتور، می‌تواند مهارت‌های خود در زمینه ارتباطات را بهبود داده و در ارتباطات خود با دیگران موثرتر عمل کند.
- توسعه مهارت‌های فنی: در حوزه فنی و تکنیکی، منتورینگ به عنوان یک روش آموزشی مؤثر در توسعه مهارت‌های فنی استفاده می‌شود. فرد با دسترسی به تجربیات و نکات کاربردی منتور، می‌تواند در توسعه مهارت‌های فنی خود پیشرفت کند و در حرفه خود به بهترین شکل ممکن عمل کند.
- توسعه مهارت‌های نوآوری: در حوزه نوآوری و ایده‌پردازی، منتورینگ به عنوان یکی از روش‌های مؤثر برای توسعه مهارت‌های نوآوری و ایده‌پردازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرد با دسترسی به تجربیات و نکات کاربردی منتور، می‌تواند در توسعه مهارت‌های خود در زمینه نوآوری و ایده‌پردازی پیشرفت کند و در این زمینه به بهترین شکل ممکن عمل کند.
تفاوت منتورینگ و کوچینگ چیست؟
معمولاً منتور را به مربی ترجمه می‌کنند اما از آن‌جا که کوچ هم به مربی ترجمه می‌شود، به کار بردن این معادل در فارسی باعث سردرگمی است. در منتورینگ هدف اصلی کمک به منتی برای ادغام به عنوان یک فرد کاملاً کارآمد در جامعه ای است که در آن زندگی می کند. منتورها در مورد تجربه شخصی خود صحبت می کنند، با این فرض که این در ارتباط با منتی ها است. آن ها مشاوره و توصیه های تخصصی ارائه می دهند، اما در کوچینگ ، کوچ‌ها به عنوان تسهیل کننده عمل می‌کنند و گوش می‌دهند، سؤال می‌پرسند و افراد را قادر می‌سازند خودشان کشف کنند که چه چیزی برایشان مناسب است. تعریف اینکه کوچینگ چیست را می توانید در این مقاله مطالعه نمایید.
بیشتر بخوانید: لایف کوچینگ
چگونه یک منتور حرفه ای شویم؟
برای تبدیل شدن به یک منتور حرفه ای لازم است که ویژگی هایی که یک منتور حرفه‌ای دارد را در خودمان ایجاد کنیم؛ که شامل ویژگی های شخصیتی، میان فردی و حرفه‌ای است.
ویژگی‌های شخصیتی مانند نوع دوستی، درک کردن، مسئولیت پذیری، صبور و صادق بودن، قابل اعتماد بودن، شنونده فعالی بودن، امین بودن، قضاوت نکردن ، محرک و برانگیزاننده بودن و ...
ویژگی های میان فردی مانند دردسترس بودن، اختصاص زمان به رشد و توسعه منتی، کمک به منتی در راستای بهترین منافع و علایق، شناسایی زمینه‌های بالقوه منتی‌ها ، شناسایی ضعف های منتی و ارائه بازخورد و کمک به آنها در جهت تحقق اهداف ، سازگار و قابل انطباق با منتی‌ها از نظر سبک کار، سبک یادگیری، چشم‌انداز و... ، آشنایی با زمینه هاي فرهنگی و اجتماعی جامعه و ...
ویژگی‌های حرفه‌ای مانند باتجربه در رشته و حوزه تخصصی خود باشد و از دانش لازم و کافی برخوردار باشد.
منتور باید نقاط قوت و ضعف و توانمندی‌های خود را نیز بداند و مواردی که خارج از عهده خود می‌بیند را به فرد یا منبع دیگر ارجاع دهد.
شاید هم می خواهید مدرس تحول فردی/سازمانی شوید؟ دوره تربیت مدرس شکوفایی آکادمی شهاب اناری
سوالات متداول:
1. در چه حوزه هایی میتوان از منتورینگ استفاده کرد؟
منتورینگ به عنوان یک عنصر کلیدی در توسعه فردی است که در جهت آموزش و ارتقای توانمندی افراد به ویژه افراد تازه وارد به کار گرفته می‌شود
2. تفاوت منتورینگ و کوچینگ چیست؟
منتورها در مورد تجربه شخصی خود صحبت می کنند، با این فرض که این در ارتباط با منتی ها است. آن ها مشاوره و توصیه های متخصص ارائه می دهند، اما کوچ ها به عنوان تسهیل کننده عمل می کنند و گوش می‌دهند، سؤال می‌پرسند و افراد را قادر می‌سازند خودشان کشف کنند که چه چیزی برایشان مناسب است.
منابع: wikipedia.org | hbr.org
