ما در تمامی مسیر زندگی دائما در حال تغییر و تحول هستیم. هیچکدام نمی‌توانیم بگوییم همان آدم‌های دوران کودکی، نوجوانی یا حتی ماه قبل هستیم. هر چالش و تجربه‌ای آثار منحصربهفرد خود را در زندگی ما می‌گذارد و باعث تغییر در ما می‌شود.
همه افراد در زندگی به صورت طبیعی به رشد، تغییر و زندگی در تکامل تمایل دارند. این تمایل یک انگیزه درونی است که باعث افزایش میزان رضایت از زندگی می‌شود.
تحول، حالتی مثبت از تغییر است؛ وقتی تصمیم می‌گیریم خودمان را تغییر دهیم و به تمامی ابعادمان اجازه ابراز دهیم در واقع وارد سفری به نام «تحول فردی» شده‌ایم. در ادامه مطلب با آکادمی کوچینگ شهاب اناری همراه باشید تا درباره تحول فردی، تاثیرات آن در زندگی و روش‌های ایجاد تحول فردی بیشتر صحبت کنیم.
تحول فردی چیست؟
پیش از ورود به بحث تحول فردی، بهتر است با یکی از نظریه‌های روانشناسی مهم این حوزه به‌نام PERMA آشنا شویم. PERMA یکی از مدل‌های روانشناسی مثبت بوده که توسط دکتر مارتین سلیگمن (رئیس سابق انجمن روانشناسی آمریکا) ارائه شده است. این مدل پنج عامل اصلی را برای شکوفایی و افزایش رفاه انسان تعریف کرده است که عبارتند از:
- احساسات مثبت (P): تجربه لذت، شادی، قدردانی،
- سپاس‌گزاری و امید در مورد گذشته، حال و آینده؛
- مشارکت یا غرقگی (E): فعالیت‌هایی که باعث می‌شوند فرد در آن‌ها غرق شود و گذر زمان را فراموش کند؛
- روابط (R): داشتن روابط موثر، مثبت، حامی و معنادار با دیگران؛
- معنا (M): داشتن هدف و ارزش بالاتر از خود و احساس تعلق به چیزی بزرگ‌تر از خود؛
- دستاوردها (A): تلاش برای رسیدن به اهداف و استانداردهای شخصی و حرفه‌ای.
حال بهتر می‌توانیم تعریف تحول فردی را یاد بگیریم و درک کنیم. تحول فردی به‌معنای یادگیری راه‌های گسترش ذهن است تا الگوهای جدید را تجربه کند. در واقع تحول فردی در زندگی روزمره به این معناست که ما انتخاب می‌کنیم چه کسی باشیم تا افکار، عواطف، ایده‌ها و اعمال خود را به سوی تحقق آن هدایت کنیم.
تحول فردی بر اساس نظریه سلامت نیومن، فرآیندی پویا و منحصربهفرد تعریف می‌شود که با گسترش آگاهی رابطه دارد و به موجب آن افراد به شکل نقادانه به دیدگاه‌های قدیمی خود نگاه می‌کنند، دیدگاه‌های جدید را می‌پذیرند و انتخاب می‌کنند چگونه تمامی این باورها را در تعریفی جدید از «خود» ترکیب کنند.
طبق تعاریف در علم روانشناسی، «تحول» به‌معنای یک تغییر شگرف در شخصیت است. اگرچه ما همیشه در حال تغییر و دگرگونی هستیم اما همیشه تحول صورت نمی‌گیرد. در این چرخه بین زندگی و مرگ امکان تحول برای همه افراد وجود دارد اما در طول عمر یک فرد، تحول واقعی یک اتفاق نادر محسوب می‌شود.
یک لحظه مکث کنید و از خود بپرسید چندبار در زندگی کاملا متحول شده‌اید؟ یعنی در برهه‌ای از زندگی خود تغییر کامل یا چشمگیری را در شخصیت خود داشته‌اید. همه ما در زندگی خود دوست داریم تحولات شگرف ایجاد کنیم ولی این تحولات از کجا آغاز می‌شوند؟ منشا تمامی تحولات از درون ماست.
این تصور کلی ما به خودمان است که شخصیتمان را می‌سازد و وقتی باورهای ما نسبت به خودمان تغییر کند، شخصیت کلی‌مان به‌تدریج دگرگون می‌شود و باعث ایجاد رفتارها و تصمیمات متفاوتی در زندگی خواهد شد. برای درک بهتر، لطفا به پرسش‌های زیر دقت کنید:
- سال‌هاست به چه چیزی فکر می‌کنید؟ ترک شغلتان، ترک رابطه عاطفی، شروع دوباره پس از شکست‌های بزرگ؟
- این موارد چرا هرگز رخ نمی‌دهند؟
- چرا همیشه فکر می‌کنیم با خواندن یک کتاب، شرکت در یک سمینار یا جلسات مشاوره متحول شده‌ایم؟
تحول بدون تغییر معنایی ندارد. تحول باید در فکر، ذهن، عمل و… اتفاق بیفتد و این دقیقا تغییر بزرگی است که همه از آن صحبت می‌کنیم. همه ما تصویری ذهنی از شخصیت خود داریم که اصطلاحا به آن «خود پنداره» می‌گویند.
این تصویر می‌تواند از تجربیات، نگرش و باورها، عقاید آموخته‌شده و… ناشی شود. ویلیام پورکی در نظریه خود درباره خود پنداره، آن را اینگونه توصیف می‌کند: «از تمام مفهوم‌هایی که ما در طول زندگی درک می‌کنیم چیزی به اندازه درک وجود شخصی خودمان اهمیت ندارد. اینکه کیستیم و چه رابطه‌ای با جهان هستی داریم، ادراکات مهمی هستند که باعث شکل‌گیری مسیر زندگی می‌شوند.»
تاثیرات تحول فردی در زندگی
اکثر افراد موفق در مسیر گذرانده خود، فرآیند تحول فردی را پشت سر گذاشته‌اند. در واقع تحول فردی لازمه موفقیت در زندگی است. اما مهم است که بدانیم تحول فردی یک فرآیند خطی نیست و ممکن است با تغییر یک عادت، محدودکردن باورها یا کنار گذاشتن یک اعتقاد ایجاد شود و این تغییر در همه ابعاد زندگی شما تاثیرگذار است.
به‌طور کلی تحول فردی می‌تواند به دو شکل درونی و بیرونی باشد. زمانی که دنیای درون خود را تغییر می‌دهید؛ دست به تحولات درونی زده‌اید و هنگامی که جهان بیرون خود را دگرگون می کنید، تحولات بیرونی انجام داده‌اید که هر دو بر روی هم رابطه مستقیم دارند.
تحول فردی فرآیندی مستمر است و نتیجه آن تبدیل‌شدن به نسخه جدید از خودتان است و اگر بخواهیم مفهوم گسترده‌تری از آن بیان کنیم؛ می‌توان گفت: «تحول فردی فرآیندی چند بعدی است و هربار که تغییر می‌کنید نسخه جدیدی از شما ایجاد شده و به تدریج این تغییرات موجب رسیدن به تکامل می‌شود.»
بسته به مدت زمان و شدت درگیری شما در این مسیر، واکنش‌های فیزیکی، عاطفی، شناختی و رفتاریتان نیز تغییر پیدا می‌کنند و شخصیت‌تان را شکل می‌دهند. ممکن است در این راه با باورهای جدیدی سازگار شوید، اهداف متفاوتی را دنبال کنید و راه‌های جدیدی را برای سنجش موفقیت بیاموزید و برای کشف و درک عمیق خود تلاش کنید. بهترین کتاب های روانشناسی موفقیت را می توانید در این مقاله مشاهده نمایید.
روش‌های دستیابی به تحول فردی
دیدگاه مثبت به خود و زندگی، خودآگاهی، داشتن طرز فکر رشد و توسعه فردی به افراد در تحولات فردی و تبدیل‌شدن به نسخه‌های بهتر از خود کمک می‌کند. به طور کلی عوامل ژنتیکی و تاثیرات محیطی هر دو بر چگونگی تحول فردی موثرند اما میزان تاثیرگذاری هرکدام نامشخص است. تجربیات گذشته، تربیت دوران کودکی، الگوهای نقش آفرینی و… نمونه‌ای از عوامل تاثیرگذار ژنتیکی و محیطی هستند.
می‌توان گفت «تحول فردی» زمانی رخ می‌دهد که افراد از موانع عبور کنند. به طور مثال پروانه‌ای را در پیله تصور کنید؛ این موجود ابتدا یک کرم است که برای پروانه‌شدن باید در پیله خود بماند و روزها تلاش کند.
روزی فردی از روزنه پیله‌ای، پروانه‌ای را در حال تقلا دید؛ او برای کمک به پروانه پیله را پاره کرد تا خارج شود؛ اما پروانه نتوانست پرواز کند. او بدنی متورم و بال‌هایی چروکیده داشت و باقی عمرش را به خزیدن ادامه داد. در واقع موانع موجود در راه شما مانند پیله پروانه، مسیری برای رسیدن به تکامل و تحول فردی هستند و اگر از آن‌ها عبور نکنید تحول میسر نخواهد بود.
در ادامه برخی از تکنیک های سودمند برای ایجاد تحول فردی را بررسی می‌کنیم:
خودآگاهی: یکی از راه‌های دستیابی به تحول فردی «خودآگاهی» است. قبل از اینکه روش‌های رسیدن به خودشناسی را بررسی کنیم ابتدا درباره اهمیت خودشناسی صحبت می‌کنیم:
بسیاری از ما از بخش‌های مختلف شخصیت خودمان بی‌خبر هستیم. تکه‌هایی از پازل خود واقعی ما در تاریک‌ترین اعماق آگاهیمان پنهان شده‌اند که کارل یونگ آن‌ها را «سایه» می‌نامد.
شاید این بخش‌های شخصیت شما از دیدتان پنهان باشند اما تاثیر عمیقی بر روی انتخاب‌ها، تصمیم‌گیری‌ها، واکنش‌ها و در نتیجه مسیر زندگیتان دارند. اینکه چرا افراد مشخصی را برای روابط انتخاب می‌کنید، چرا شغلی را که دارید، انتخاب کرده‌اید یا چگونه با مردم تعامل می‌کنید؛ همه تحت تاثیر تکه‌های دفن‌شده در اعماق وجودتان است.
شما همه این کارها را به‌صورت ناخودآگاه انجام می‌دهید؛ حتی ممکن است دلایل کاملا منطقی نیز برای آن‌ها داشته باشید اما واقعیت این است که ناخودآگاه شما در حال تصمیم‌گیری برای تک تک جزئیات زندگی شما است.
پیام ناخودآگاه آنقدر آرام و قدرتمند در گوشتان زمزمه می‌شود که توان شنیدن سخنان خودآگاه را ندارید. اما چه‌کار باید کرد تا کنترل زندگی خود را به‌دست گرفت و تاثیر ناخودآگاه را بر روی آن کاهش داد؟
با افزایش خودآگاهی و تامل در درون خود، تمامی آن قطعات گمشده پازل در درون ناخودآگاه به‌تدریج به سطح خودآگاه می‌آیند و از تاثیر آن‌ها کاسته می‌شود. شما به وضوح می‌توانید جریان را ببینید و تصمیمات درستی بگیرید.
خودآگاهی پروسه‌ای زمان‌بر و حتی دردناک است؛ زیرا برخی از بخش‌های پنهان‌شده در اعماق وجود ما از یک حادثه دشوار، تهدیدآمیز یا ترسناک ناشی شده است و روبه‌رویی با آن‌ها بار روانی بسیاری دارد اما نتایج به‌دست‌آمده از آن تغییرات شگرفی در زندگیتان ایجاد می‌کند.
تفکر مثبت: روانشناسی مثبت گرا به‌جای تمرکز بر روی آسیب‌ها و ناکارآمدی‌های افراد بر روی نقاط قوت و رفتارهای مثبتی که موجب شکوفایی می‌شوند، تاکید دارد.
این دیدگاه در تحول فردی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. براساس این رویکرد افراد به جای تلاش برای تبدیل‌شدن به نسخه بهتر از خود با ایجاد تغییرات فراوان، می‌توانند بر روی ویژگی‌های شخصیتی مثبت خود تمرکز کرده و آن‌ها را تقویت کنند.
تغییر باورهای ذهنی: برای ایجاد تحول فردی مثبت باید تا حد امکان تأثیر منفی تجربیات گذشته خود را بر روی تغییرات کاهش دهید. تجربیات دشوار و آسیب‌زا براساس دلایل مشخصی اتفاق نمی‌افتند اما تغییر ذهنیت شما از مصیبت و فاجعه به رشد و تحول، نتایج ارزشمند بسیاری بر روی زندگی دارد.
طبق گفته چیبا و هاراد بسیاری از افراد، رشد و تغییرات مثبتی را بعد از سختی و دشواری تجربه می‌کنند. همچنین عبارات بسیاری نیز برای آن در علم روانشناسی به کار برده می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به «رشد پس از سانحه»، «رشد مرتبط با استرس»، «شکوفایی»، «رشد خصمانه» و «سازگاری مثبت» اشاره کرد.
یکی از تکنیک‌های مهم برای ایجاد تحول مثبت در هنگام ناملایمات زندگی، تکنیک «سودیابی» است. بر اساس این تکنیک، وقتی در مشکل و آسیبی قرار دارید و در حال مجادله با آن هستید، مزایایی را که از این موقعیت به دست آمده است، تعریف می‌کنید. با یافتن مزایا افراد به درک عمیقی درباره وضعیت خود می‌رسند؛ اینکه شاید موقعیت ناخوشایند باشد و سختی‌های بسیاری را تجربه کنند؛ اما ممکن است نقاط قوت جدیدی کشف کنند که آینده‌ای روشن‌تر بسازد.
حفظ خلق‌وخوی مثبت: برخی از افراد به دنبال ایجاد تحولات بیرونی مانند کاهش وزن هستند. هرچند برای رسیدن به این هدف عوامل بیرونی بسیاری دخیل هستند؛ اما تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که پس از یک رژیم طولانی‌مدت وزن خود را حفظ کرده‌اند معمولا از خلق‌وخوی مثبت بالایی برخوردارند. بنابراین روانشناسی مثبت نگر توصیه می‌کند برای موفقیت در این تحول، خلق خود را با روش‌های مختلفی مانند خوردن غذاهای سالم لذت‌بخش، ملاقات با دوستان، تفریح و… بالا نگه دارید.
دوره تربیت مدرس و شکوفایی شهاب اناری
همه افراد برای پیشرفت و شکوفایی نیاز به ایجاد تغییر و تحول فردی دارند. تحول فردی می‌تواند به شکل‌های متفاوتی رخ دهد و برجنبه‌های مختلفی تاثیر بگذارد. از جمله تاثیرات آن می‌توان به افزایش اعتماد به‌نفس، افزایش سلامت جسمانی و روانی، غلبه بر ناملایمات، کاهش استرس، بهبود روابط و افزایش رضایت از زندگی اشاره کرد.
برای توسعه و تحول فردی تکنیک‌های مختلفی در روانشناسی مثبت گرا آمده است که در این مطلب سعی کردیم به تعدادی از آن‌ها اشاره کنیم.
اگر شما هم به توسعه و رشد فردی خود اهمیت می‌دهید و علاقه دارید در این مورد آگاهی بیشتری پیدا کنید؛ می‌توانید در دوره جامع تربیت مدرس شکوفایی دکتر شهاب اناری شرکت کنید. این دوره دارای بیش از ۲۶ سرفصل است که به توسعه و تحول فردی و سازمانی کمک می‌کند. همچنین علاقه‌مندان پس از اتمام دوره تحول فردی و دریافت مدرک می‌توانند به عنوان مدرس تحول فردی و سازمانی نیز فعالیت کنند. لازم به ذکر است که مدرک صادرشده برای این دوره از آکادمی شهاب اناری مورد تایید ICF (فدراسیون جهانی کوچینگ) است.
