ما در تمامی مسیر زندگی دائما در حال تغییر و تحول هستیم. هیچکدام نمی‌توانیم بگوییم همان آدم‌های دوران کودکی، نوجوانی یا حتی ماه قبل هستیم. هر چالش و تجربه‌ای آثار منحصربهفرد خود را در زندگی ما می‌گذارد و باعث تغییر در ما می‌شود.
همه افراد در زندگی به صورت طبیعی به رشد، تغییر و تکامل در زندگی تمایل دارند. این تمایل یک انگیزه درونی است که باعث افزایش میزان رضایت از زندگی می‌شود بنابراین اهمیت تغییر در زندگی همه افراد، بسیار پر رنگ است.
تحول، حالتی مثبت از تغییر است؛ وقتی تصمیم می‌گیریم خودمان را تغییر دهیم و به تمامی ابعادمان اجازه ابراز دهیم در واقع وارد سفری به نام «تحول فردی» شده‌ایم. در ادامه مطلب با آکادمی کوچینگ ستاره شمال با مدیریت شهاب اناری همراه باشید تا درباره تحول فردی، تاثیرات آن در زندگی و روش‌های ایجاد تحول فردی بیشتر صحبت کنیم.
تحول فردی چیست؟
پیش از ورود به بحث تحول فردی، بهتر است با یکی از نظریه‌های روانشناسی مهم این حوزه به‌نام PERMA آشنا شویم. PERMA یکی از مدل‌های روانشناسی مثبت بوده که توسط دکتر مارتین سلیگمن (رئیس سابق انجمن روانشناسی آمریکا) ارائه شده است. این مدل، پنج عامل اصلی را برای شکوفایی و افزایش بهزیستی انسان تعریف کرده است که عبارتند از:
- احساسات مثبت (P): تجربه لذت، شادی، قدردانی، سپاس‌گزاری و امید در مورد گذشته، حال و آینده؛
- مشارکت یا غرقگی (E): فعالیت‌هایی که باعث می‌شوند فرد در آنها غرق شود و گذر زمان را فراموش کند؛
- روابط (R): داشتن روابط موثر، مثبت، حامی و معنادار با دیگران؛
- معنا (M): داشتن هدف و رسالتی بالاتر از خود و احساس تعلق به چیزی بزرگ‌تر از خود؛
- دستاوردها (A): تلاش برای رسیدن به اهداف و استانداردهای شخصی و حرفه‌ای.
تعریف تحول فردی
با دانستن اصول تحول فردی، بهتر می‌توانیم تعریف تحول فردی را یاد بگیریم و درک کنیم. تحول فردی به‌معنای یادگیری راه‌های گسترش ذهن است تا الگوهای جدید را تجربه کند. در واقع تغییر در زندگی و موفقیت به این معناست که ما انتخاب میکنیم چه کسی باشیم تا افکار، عواطف، ایده‌ها و اعمال خود را به سوی تحقق آن هدایت کنیم.
تحول فردی بر اساس نظریه سلامت نیومن، فرآیندی پویا و منحصربهفرد تعریف می‌شود که با گسترش آگاهی رابطه دارد و به موجب آن افراد به شکل نقادانه به دیدگاه‌های قدیمی خود نگاه می‌کنند، دیدگاه‌های جدید را می‌پذیرند و انتخاب می‌کنند چگونه تمامی این باورها را در تعریفی جدید از «خود» ترکیب کنند.
تعریف تحول در روانشناسی
طبق تعاریف در علم روانشناسی، «تحول» به‌معنای یک تغییر شگرف در شخصیت است. اگرچه ما همیشه در حال تغییر و دگرگونی هستیم اما همیشه تحول صورت نمی‌گیرد. در این چرخه بین زندگی و مرگ امکان تحول برای همه افراد وجود دارد اما در طول عمر یک فرد، تحول واقعی یک اتفاق نادر محسوب می‌شود.
یک لحظه مکث کنید و از خود بپرسید چندبار در زندگی کاملا متحول شده‌اید؟ یعنی در برهه‌ای از زندگی خود تغییر کامل یا چشمگیری را در شخصیت خود داشته‌اید. همه ما در زندگی خود دوست داریم تحولات شگرف ایجاد کنیم ولی این تحولات از کجا آغاز می‌شوند؟ منشا تمامی تحولات از درون ماست.
پرسشهای اساسی برای شروع تحول فردی
این تصور کلی ما به خودمان است که شخصیتمان را می‌سازد و وقتی باورهای ما نسبت به خودمان تغییر کند، شخصیت کلی‌مان به‌تدریج دگرگون می‌شود و باعث ایجاد رفتارها و تصمیمات متفاوتی در زندگی خواهد شد. برای درک بهتر، لطفا به پرسشهای زیر دقت کنید:
- سال‌هاست به چه چیزی فکر می‌کنید؟ ترک شغلتان، ترک رابطه عاطفی، شروع دوباره پس از شکست‌های بزرگ؟
- این موارد چرا هرگز رخ نمی‌دهند؟
- چرا همیشه فکر میکنیم با خواندن یک کتاب، شرکت در یک سمینار یا جلسات مشاوره متحول شده‌ایم؟
خودپنداره
تحول بدون تغییر معنایی ندارد. تحول باید در فکر، ذهن، عمل و… اتفاق بیفتد و این دقیقا تغییر بزرگی است که همه از آن صحبت میکنیم. همه ما تصویری ذهنی از شخصیت خود داریم که اصطلاحا به آن «خود پنداره» می‌گویند.
این تصویر می‌تواند از تجربیات، نگرش و باورها، عقاید آموخته‌شده و… ناشی شود. ویلیام پورکی در نظریه خود درباره خود پنداره، آن را اینگونه توصیف میکند: « از تمام مفهوم‌هایی که ما در طول زندگی درک میکنیم چیزی به اندازه درک وجود شخصی خودمان اهمیت ندارد. اینکه کیستیم و چه رابطه‌ای با جهان هستی داریم، ادراکات مهمی هستند که باعث شکل‌گیری مسیر زندگی می‌شوند.»
تاثیرات تحول فردی در زندگی
اکثر افراد موفق، فرآیند تغییر تحول فردی را در مسیر گذرانده خود پشت سر گذاشته‌اند. در واقع تحول فردی لازمه موفقیت در زندگی است. اما مهم است که بدانیم تحول فردی یک فرآیند خطی نیست و ممکن است با تغییر یک عادت، محدودکردن باورها یا کنار گذاشتن یک اعتقاد ایجاد شود و این تغییر در همه ابعاد زندگی شما تاثیرگذار است.
به‌طور کلی تحول فردی می‌تواند به دو شکل درونی و بیرونی باشد. زمانی که دنیای درون خود را تغییر می‌دهید دست به تحولات درونی زده‌اید و هنگامی که جهان بیرون خود را دگرگون می کنید، تحولات بیرونی انجام داده‌اید که هر دو بر هم رابطه مستقیم دارند.
فرآیند تحول فردی
تحول فردی فرآیندی مستمر است و نتیجه آن تبدیل‌شدن به نسخه جدید از خودتان است و اگر بخواهیم مفهوم گسترده‌تری از آن بیان کنیم؛ می‌توان گفت: «تحول فردی فرآیندی چند بعدی است و هربار که تغییر می‌کنید نسخه جدیدی از شما ایجاد شده و به تدریج این تغییرات موجب رسیدن به تکامل می‌شود.»
بسته به مدت زمان و شدت درگیری شما در این مسیر، واکنش‌های فیزیکی، عاطفی، شناختی و رفتاریتان نیز تغییر پیدا می‌کنند و شخصیت‌تان را شکل می‌دهند. ممکن است در این راه با باورهای جدیدی سازگار شوید، اهداف متفاوتی را دنبال کنید و راه‌های جدیدی را برای سنجش موفقیت بیاموزید و برای کشف و درک عمیق خود تلاش کنید. بهترین کتاب های روانشناسی موفقیت را می توانید در این مقاله مشاهده نمایید.
روش‌های دستیابی به تحول فردی
دیدگاه مثبت به خود و زندگی، خودآگاهی، داشتن طرز فکر رشد و توسعه فردی به افراد در تحولات فردی و تبدیل‌شدن به نسخه‌های بهتر از خود کمک میکند. به طور کلی عوامل ژنتیکی و تاثیرات محیطی هر دو بر چگونگی تحول فردی موثرند اما میزان تاثیرگذاری هرکدام نامشخص است. تجربیات گذشته، تربیت دوران کودکی، الگوهای نقش آفرینی و… نمونه‌ای از عوامل تاثیرگذار ژنتیکی و محیطی هستند.
می‌توان گفت «تحول فردی» زمانی رخ می‌دهد که افراد از موانع عبور کنند. به طور مثال پروانه‌ای را در پیله تصور کنید؛ این موجود ابتدا یک کرم است که برای پروانه‌شدن باید در پیله خود بماند و روزها تلاش کند.
روزی فردی از روزنه پیله‌ای، پروانه‌ای را در حال تقلا دید؛ او برای کمک به پروانه پیله را پاره کرد تا خارج شود؛ اما پروانه نتوانست پرواز کند. او بدنی متورم و بال‌هایی چروکیده داشت و باقی عمرش را به خزیدن ادامه داد. در واقع موانع موجود در راه شما، مانند پیله پروانه مسیری برای رسیدن به تکامل و تحول فردی هستند و اگر از آنها عبور نکنید تحول میسر نخواهد بود.
مهمترین عوامل تغییر چیست؟
در ادامه برخی از تکنیک های سودمند برای ایجاد تحول فردی را بررسی میکنیم:
خودآگاهی
اولین قدم برای تغییر در زندگی، «خودآگاهی» است. قبل از اینکه روش‌های رسیدن به خودشناسی را بررسی کنیم ابتدا درباره اهمیت خودشناسی صحبت میکنیم:
بسیاری از ما از بخش‌های مختلف شخصیت خودمان بی‌خبر هستیم. تکه‌هایی از پازل خود واقعی ما در تاریک‌ترین اعماق آگاهیمان پنهان شده‌اند که کارل یونگ آنها را «سایه» می‌نامد.
شاید این بخش‌های شخصیت شما از دیدتان پنهان باشند اما تاثیر عمیقی بر روی انتخاب‌ها، تصمیم‌گیری‌ها، واکنش‌ها و در نتیجه مسیر زندگیتان دارند. اینکه چرا افراد مشخصی را برای روابط انتخاب می‌کنید، چرا شغلی را که دارید، انتخاب کرده‌اید یا چگونه با مردم تعامل می‌کنید؛ همه تحت تاثیر تکه‌های دفن‌شده در اعماق وجودتان است.
تاثیر خودآگاهی بر تحول ما
شما همه این کارها را به‌صورت ناخودآگاه انجام می‌دهید؛ حتی ممکن است دلایل کاملا منطقی نیز برای آنها داشته باشید اما واقعیت این است که ناخودآگاه شما در حال تصمیم‌گیری برای تک تک جزئیات زندگی شما است.
پیام ناخودآگاه آنقدر آرام و قدرتمند در گوشتان زمزمه می‌شود که توان شنیدن سخنان خودآگاه را ندارید. اما چه‌کار باید کرد تا کنترل زندگی خود را به‌دست گرفت و تاثیر ناخودآگاه را بر روی آن کاهش داد؟
با افزایش خودآگاهی و تامل در درون خود، تمامی آن قطعات گمشده پازل در درون ناخودآگاه به‌تدریج به سطح خودآگاه می‌آیند و از تاثیر آنها کاسته می‌شود. شما به وضوح میتوانید جریان را ببینید و تصمیمات درستی بگیرید.
خودآگاهی پروسه‌ای زمان‌بر و حتی دردناک است؛ زیرا برخی از بخش‌های پنهان‌شده در اعماق وجود ما از یک حادثه دشوار، تهدیدآمیز یا ترسناک ناشی شده است و رویا‌رویی با آنها بار روانی بسیاری دارد اما نتایج به‌دست‌آمده از آن تغییرات شگرفی در زندگیتان ایجاد میکند.
تفکر مثبت
روانشناسی مثبت گرا به‌جای تمرکز بر روی آسیب‌ها و ناکارآمدی‌های افراد بر روی نقاط قوت و رفتارهای مثبتی که موجب شکوفایی می‌شوند، تاکید دارد.
این دیدگاه در تحول فردی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. براساس این رویکرد افراد به جای تلاش برای تبدیل‌شدن به نسخه بهتر از خود با ایجاد تغییرات فراوان، میتوانند بر روی ویژگی‌های شخصیتی مثبت خود تمرکز کرده و آنها را تقویت کنند.
تغییر باورهای ذهنی
برای ایجاد تحول فردی مثبت باید تا حد امکان تأثیر منفی تجربیات گذشته خود را بر روی تغییرات کاهش دهید. تجربیات دشوار و آسیب‌زا براساس دلایل مشخصی اتفاق نمی‌افتند اما تغییر ذهنیت شما از مصیبت و فاجعه به رشد و تحول، نتایج ارزشمند بسیاری بر روی زندگی دارد.
طبق گفته چیبا و هاراد « بسیاری از افراد، رشد و تغییرات مثبتی را بعد از سختی و دشواری تجربه می‌کنند». همچنین عبارات بسیاری نیز برای آن در علم روانشناسی به کار برده می‌شود که از جمله آنها می‌توان به «رشد پس از سانحه»، «رشد مرتبط با استرس»، «شکوفایی»، «رشد خصمانه» و «سازگاری مثبت» اشاره کرد.
سودیابی
یکی از تکنیک‌های مهم برای ایجاد تحول مثبت در هنگام ناملایمات زندگی، تکنیک « سودیابی » است. بر اساس این تکنیک، وقتی در مشکل و آسیبی قرار دارید و در حال مجادله با آن هستید، مزایایی را که از این موقعیت به دست آمده است، تعریف می‌کنید. با یافتن مزایا افراد به درک عمیقی درباره وضعیت خود می‌رسند؛ اینکه شاید موقعیت ناخوشایند باشد و سختی‌های بسیاری را تجربه کنند؛ اما ممکن است نقاط قوت جدیدی کشف کنند که آینده‌ای روشن‌تر بسازد.
حفظ خلق‌وخوی مثبت
برخی از افراد به دنبال ایجاد تحولات بیرونی مانند کاهش وزن هستند. هرچند برای رسیدن به این هدف عوامل بیرونی بسیاری دخیل هستند؛ اما تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که پس از یک رژیم طولانی مدت وزن خود را حفظ کرده‌اند معمولا از خلق‌وخوی مثبت بالایی برخوردارند. بنابراین روانشناسی مثبت نگر توصیه میکند برای موفقیت در این تحول، خلق خود را با روش‌های مختلفی مانند خوردن غذاهای سالم و لذت‌بخش، ملاقات با دوستان، تفریح و… بالا نگه دارید.
معرفی کتابهای توسعه فردی
کتابهایی که در زمینه توسعه فردی میتوانند برای شما مفید باشند در دسته بندی های مختلفی قرار میگیرند. اغلب کتابهای این حوزه مرتبط با علوم روانشناسی هستند که رایج ترین آنها کتابهای: خودشناسی، کتابهای رشد شخصی، کتابهای هوش هیجانی، کتابهایی در موضوع تغییر عادات، مدیریت زمان و همچنین کتابهایی در مورد مهارت های رهبری و مدیریتی می باشند.
در اینجا چند عنوان از کتابهای مهم و موثر را معرفی میکنیم. برای عناوین بیشتر میتوانید بهترین کتاب های توسعه فردی 2024 را بخوانید.
کتاب 1،2،3 بدرخش
- نویسنده: شهاب اناری
- موضوع: رسیدن به عملکرد حداکثری و ورود به 1 درصد برتر
- سال چاپ: 1398
این کتاب حاصل بیش از 20 سال تجربه فوق‌العاده موفق آموزشی، مربی‌گری و مشاوره‌ای دکتر شهاب اناری است. با بهره‌مندی از آخرین آموزه‌های مباحث کوچینگ، نوروساینس و هوش هیجانی، کتاب “1، 2، 3 بدرخش” فرمولی مرحله به مرحله و کاملاً قابل اجرا برای تسلط کامل بر ذهن، هدف، زمان، روابط و جسم ارائه می‌دهد؛ فرمولی که هرگز قبل از آن به این صورت بیان نشده است.
در این کتاب، با استفاده از راهکارها و تکنیک‌های علمی و عملی، میتوانید به اهداف بزرگ خود دست یابید و در زمینه‌های مختلفی از زندگیتان موفق شوید. از آزمون‌ها و مسابقات گرفته تا تغییرات شغلی و تحصیلی، این کتاب راهنمایی جامع برای موفقیت شما خواهد بود.
کتاب غرقگی
این کتاب که نوشته میهای چیک سنت میهایی است، توسط دو مترجم با دو عنوان مختلف منتشر شده است. یکبار با عنوان غرقگی توسط زهره قربانی و یکبار توسط رضا علوی با عنوان تجربه ی اوج تا کنون ترجمه و منتشر شده است. در این کتاب فعالیت ها و مهارت هایی برای یادگیری و رسیدن به رشد معرفی می شود که می توانند گذر زمان را برای ما نامحسوس کنند و تجربه ای عمیق و متفاوت از حضور در زندگی داشته باشیم.
دوره تربیت مدرس و شکوفایی آکادمی ستاره شمال
همه افراد برای پیشرفت و شکوفایی نیاز به ایجاد تغییر و تحول فردی دارند. در این مقاله درباره اهمیت تحول فردی در زندگی موارد بسیاری را بیان کردیم و همچنین منابع زیادی هم برای مطالعه و یادگیری بیشتر به شما معرفی شد. تحول فردی می‌تواند به شکل‌های متفاوتی رخ دهد و برجنبه‌های مختلفی تاثیر بگذارد. از جمله تاثیرات آن می‌توان به افزایش اعتماد به‌نفس، افزایش سلامت جسمانی و روانی، غلبه بر ناملایمات، کاهش استرس، بهبود روابط و افزایش رضایت از زندگی اشاره کرد.
برای توسعه و تحول فردی تکنیک‌های مختلفی در روانشناسی مثبت گرا آمده است که در این مطلب سعی کردیم به تعدادی از آنها اشاره کنیم.
شروع تحول فردی
اگر شما هم به توسعه و رشد فردی خود اهمیت می‌دهید و علاقه دارید در این مورد آگاهی بیشتری پیدا کنید؛ میتوانید در دوره جامع تربیت مدرس شکوفایی دکتر شهاب اناری شرکت کنید. این دوره دارای بیش از ۲۶ سرفصل است که به توسعه و تحول فردی و سازمانی کمک میکند. همچنین علاقه‌مندان پس از اتمام دوره تحول فردی و دریافت مدرک میتوانند به عنوان مدرس تحول فردی و سازمانی نیز فعالیت کنند.
مدارکی که آکادمی دکتر شهاب اناری صادر میکند، مورد تایید ICF (فدراسیون جهانی کوچینگ) است و شما می توانید به عنوان مربی تغییر و تحول فردی در ایران و یا خارج از ایران فعالیت کنید و درآمد داشته باشید.
